RGB, CMYK… Wat moet je er eigenlijk mee?

Laten we even stilstaan bij de basics. Kleur is een krachtig communicatiemiddel. Natuurlijk geeft het herkenbaarheid, denk maar aan het groen van Starbucks of het rood van Coca-Cola. Maar kleur roept ook emoties op. Al kan dat laatste nog wel eens per cultuur verschillen. Zo is rood natuurlijk de kleur van de liefde maar wordt het ook geassocieerd met agressie. En bij ons is zwart vaak de kleur van rouw, terwijl dit in andere landen juist voor wit geldt. Kleur doet iets met je. Heb je eenmaal een kleur gekozen, dan wil je deze natuurlijk het liefst consequent doorvoeren in al je communicatie-uitingen. Zowel offline als online. En daar zit nou precies de crux…

Een wereld van verschil

In communicatieland is de belangrijkste tweedeling: offline en online. Offline is alles wat geproduceerd wordt voor gebruik buiten het scherm om. Denk aan brochures, advertenties, displaymaterialen, give-aways, etc. Het drukwerk hiervoor wordt geproduceerd met drukpersen of printers. Online is alles wat getoond wordt op beeldschermen. Denk aan je computer en je telefoon, maar ook de digitale displays langs de snelweg. Er komt geen inkt aan te pas, de kleur verschijnt elektronisch.
Bij drukwerk en beeldschermen worden kleuren op totaal verschillende manieren gemengd. Om te drukken meng je drukinkten of toners, terwijl schermen verschillende kleuren licht mengen. De methodes leveren enorme verschillen op in de kleur en kleurbeleving.

Kleuren offline

Om het allemaal iets gemakkelijker te maken hanteren we in Nederland grofweg twee standaarden voor kleurgebruik in het drukwerk van offline middelen.

1. Full-colorkleuren: CMYK

   Bij full color wordt in de basis gebruik gemaakt van cyaan (C – felblauw), magenta (M – felroze) en yellow (Y – geel). Door deze basiskleuren in verschillende verhoudingen te mengen, kun je heel veel andere kleuren maken, maar nooit zwart, hooguit donkerbruin. Daarom wordt hieraan ook zwart toegevoegd als extra sleutelkleur (K – ‘key’). Full color wordt dan ook wel CMYK genoemd naar de beginletters. Doordat elk van deze kleuren kunnen voorkomen in percentages tussen de 0 en 100%, betekent dat dat er in theorie minstens 100 x 100 x 100 x 100 = 100.000.000 afzonderlijke kleurnuances mogelijk zijn met dit systeem!

   Een CMYK-kleur wordt weergegeven met behulp van een reeks van vier percentages tussen 0 en 100. Bijvoorbeeld: C5-M67-Y100-K0, betekent een menging van 5% cyaan + 67% magenta + 100% geel + 0% zwart. In dit geval is het resultaat een oranje kleur.

2. Pantone-kleuren: PMS

   Naast CMYK is er nog een andere standaard om (druk)kleuren te definiëren: de zogeheten PMS-kleuren. PMS staat voor ‘Pantone Matching System’, naar het gelijknamige bedrijf dat deze kleuren op de markt brengt. De basis is een beperkt aantal drukinkten in verschillende kleuren, die volgens vaste verhoudingen worden gemengd tot nieuwe kleuren. Deze ‘recepten’ voor een kleur zijn wereldwijd gestandaardiseerd. Het voordeel; de kleuren van jouw drukwerk zijn in bijvoorbeeld China exact hetzelfde als hier in Nederland. Er zijn nu ruim 1100 afzonderlijke PMS-kleuren gedefinieerd, die elk hun eigen kleurnummer en mengrecept hebben. Zo is Pantone (PMS) 320 bijvoorbeeld een turquoise kleur.

Van PMS naar CMYK

Binnen een huisstijl zijn vaak PMS-kleuren voorgeschreven, die ook een vertaling hebben naar full-colorkleuren. Helaas kunnen niet alle kleuren 1-op-1 vertaald worden van het ene naar het andere kleursysteem. In het CMYK-systeem kunnen bepaalde felle kleuren (bijv. fel oranje) niet worden bereikt die bij het PMS-systeem wel kunnen. Bij CMYK zijn kleuren vaak wat matter. De meeste softwarepakketten hebben wel de mogelijkheid de kleuren te vertalen van PMS naar CMYK (andersom doorgaans niet!), maar daar is weinig systeem in te ontdekken. Ieder programma hanteert eigen vertaalmodules. Zelfs programma’s binnen één pakket (bijvoorbeeld InDesign, Photoshop en Illustrator uit het veelgebruikte Adobe Creative Cloud) kunnen verschillend omgaan met het omzetten van de kleuren! Er zijn weliswaar veel websites die advies geven op het gebied van kleuromzetting tussen verschillende kleursystemen maar ook die hanteren weer eigen – lees verschillende – waarden. Een echte, absolute standaard is er dus niet. Daarom is het goed om niet zomaar af te gaan op de opgegeven omzetting van een systeem, en zelf kritisch te zijn en ook te kijken wat je zelf het beste vindt passen.

Tip: Misschien is het raadzaam de website van Pantone zelf te hanteren als standaard. Hier worden adviezen gegeven voor het omzetten van PMS-kleuren naar CMYK – en ook naar RGB- en hexadecimale kleuren (daarover hieronder meer) – al wijken de waarden ervan ook weer af van die in de meeste softwarepakketten.
[Update: De site was voorheen gratis voor kleuromzettingen te raadplegen, maar inmiddels dien je er helaas voor te betalen!]

Kleuren Online

Tot zover de kleurstellingen voor drukwerk, oftewel de offline middelen. Tijd om in de wereld van online kleurgebruik te duiken. Ook hier worden globaal twee kleursystemen gebruikt:

1. RGB-kleuren

   RGB staat voor rood, groen en blauw. Dit zijn de drie kleuren licht waarmee beeldschermen werken, samen leveren ze wit licht op. Elke kleur kan 256 waarden hebben (van 0 t/m 255). Daarmee kun je ook ontzettend veel verschillende kleuren maken. Een snel rekensommetje: 256 x 256 x 256 = ruim 16,7 miljoen kleuren die gemengd kunnen worden! En een bijkomend voordeel van RGB is dat, juist omdat het gebaseerd is op licht, er heldere, krachtige kleuren mee te maken zijn, die niet te realiseren zijn met CMYK of PMS. Een RGB-kleur wordt weergegeven met behulp van een reeks van 3 cijfers tussen de waarden 0 en 255. Bijvoorbeeld: R230-G0-B126, betekent 230 rood + 0 groen + 126 blauw. Dit geeft de roze kleur die wij gebruiken voor onze huisstijl.

2. HEX-kleuren

   HEX-kleuren, short for ‘hexadecimale kleuren’, zijn in feite hetzelfde als RGB-kleuren, alleen de manier van notatie verschilt. HEX wordt speciaal gebruikt om de RGB-waarden in de codetaal van o.a. websites en apps vast te leggen. Het zijn codes die werken met een zestallig stelsel – ‘hexa’ is zes in het Grieks – die bestaan uit combinaties van cijfers 0 t/m 9 en/of letters van a t/m f, voorafgegaan door het nummer-teken: # (‘hashtag’). Bovengenoemde RGB-kleur R230-G0-B126 wordt vertaald in een hexadecimale code als: #e6007e. Als je de code in drie delen van twee cijfers/letters hakt: e6, 00 en 7e, is elk van deze drie onderdelen een andere notatie van resp. 230, 00 en 126, volgens een bepaald mathematisch systeem, we zullen je daar verder niet mee lastigvallen. Beide notaties staan voor exact dezelfde waarden van rood, groen en blauw.

Verschil zál er zijn!

Tja… verschil moet er zijn, zeggen ze wel eens, maar verschil zál er ook zijn! Omdat de genoemde kleursystemen van offline en online middelen zo verschillend zijn, werken met verschillende uitgangspunten én omdat goede standaarden voor het onderling omzetten van kleuren vooralsnog ontbreken, zal een bepaalde (huisstijl)kleur nooit precies hetzelfde uitpakken in je offline en online uitingen. Tel daar nog bij op dat ondergrondkleur, materiaal en instelling van je beeldscherm of printer ook enorme invloed hebben op de kleur(beleving) en je begrijpt: een 100% match op alle gebied is eigenlijk onmogelijk.

Natuurlijk doen ook wij ons uiterste best om binnen jouw huisstijl de kleurdefinities zo te bepalen dat ze elkaar zo dicht mogelijk benaderen voor PMS CMYK, en RGB/HEX. Maar de ene kleur is nou eenmaal de andere niet. Dat is iets waarmee we moeten leren leven in communicatieland.